Айтеке би реферат на казахском скачать

?аза?ша реферат: ?йтеке би Байбек?лы (1644-1700)

Н?тежесінде дін, ???ы?, аспан ?лемі, тарих, математика п?ндерін, араб, парсы, ша?атай, ?збек тілдерін ме?геріп шы??ан. А?ша бабасынан елшілік, ел бас?ару жолдарын ?йренді. Ал Жала?т?с ?скери ?олбасшылы? да?дыларына ?йреткен. Медресені тамамда?ан ?йтеке ту?ан аулына оралып, ?кесімен ел бас?ару істеріне араласа бастайды.21 жасында Б??ара мен Самар?ан т??ірегіндегі ?аза?, ?збек, ?ара?алпа?тарды? бас биі болды. Ал жиырма бес жасында Кіші ж?з хал?ы оны бас би етіп сайлады. 1680 жылы Сал?ам Ж??гірді? ?лы Т?укені хан етіп сайлау?а айры?ша ат салысады. Кейін Т?уке хан ???ы?ты «Хан ке?есін» сайлап, ?йтеке Кіші ж?з атынан осы ке?есті? м?шесі болып сайлан?ан.

Осы т?ста елге жа?а за? ?лгілерін жасау крек болды. Т?уке хан, ?нет баба, Со?ыр Абыз, Т?ле, ?азбек т. б. Билерді? ?атысуымен 1684 жылы «Жеті жар?ы» ?абылданды. Б?л за?дар жина?ы ?аза? ?о?амында?ы феодализмді ны?айту ба?ытында ма?ызды р?л ат?арды. ?йтеке ресми т?рде хан ке?есшісі болады. Ол орталы?тандырыл?ан бірт?тас ?аза? ханды?ын ??ру жолында белсене ат салысты.

Т?ле ж?не ?азбек билермен бірге Т?уке ханнан Абылай?а дейін ?аза? мемлекеттігіні? эстафетасын алып ?ткен секілді. ?аза? еліні? ?ш ж?зіні? бірлікте, тату ?мір с?руіні? ?амын ойла?ан ?ам?оршы болады. ?зін дана, ?діл би, аузы дуалы шешен, ішкі ж?не халы?аралы? к?рделі м?селелерді шешуде т?реші, жо??ар бас?ыншыларына табанды ?арсылы? к?рсетуді ?йымдастыру жолында ?лкен ?лес ?ос?ан озы? ойлы ?айраткер ретінде таныта білді. ?йтеке би 25 жасынан бастап Кіші ж?зді? бас биі ретінде ал?ашында Ордабасында, содан кейін К?лт?бе мен ?лытауда жыл сайын ?ткізілетін ?ш ж?зді? басшылары мен беделді адамдары бас ?ос?ан жиындар?а т?ра?ты ?атысып т?рады. Т?уке ханнан бастап д?ст?р тап?ан б?л жиындарда ?лт бірлігін ны?айту м?селелері тал?ыланып, ж?здер мен руларды? арасында?ы ?зара келіспеушіліктен туындайтын даулар шешілетін бол?ан. ?ызу айтыс-тартыстар ушы?ып кетер т?ста то?сан ауыз с?зді? тобы?тай т?йіні іспетті ж?рт то?тасар б?туаны ?йтеке би айтады екен. «Жеті жар?ыда» ?йтеке ?сын?ан баптарды? ішінде- «С?йек ??ны», «?нер ??ны» белгілі. 1685 жылы ?лі с?лтан мен ?арапайым халы? арасында?ы ?лкен жанжал дау?а айналып кете жаздайды. ?лі с?лтанны? тентек ?лы бір кедейді? с?лу, а?ын, ?нші-домбырашы ?ызына дегеніме к?нбеді? деп ?шігіп, бір к?ні ?ыз ?ызыл орамал тартып, ?йден ?зай бергенде, б?ркітін ш?йітіп, ?астанды? жасайды. Б?ркіт ?ызды? басын мылжалап ?лтіреді. Ашын?ан а?айындары т?реден ??н с?райды.

?лі с?лтан оларды ма?ына жолатпай, бар?ан билерді ит ?осып ?уып жібереді. А?ыры ел арасы екіге жарыла бастайды. Е? со?ында ??н с?раушылар жа?ы ?йтеке би ге келіп ?тініш жасайды. Ол ?асына сіргелі батыры ?азбек?лы Жабайды, байба?ты батыры Шолпанды ілестіріп ?лі с?лтан?а барады. ?йтеке ні? айбарынан ы?ысатын ?лі с?лтан амалсыз ??н т?леуге келіседі. ?йтеке ?ыз ??нына ?осымша оны? ?нерлі екенін айтып, «?нер ??нын» ж?не ?ызды? жо?таушыларын келеке ?ылып, с?йек сындыр?аны ?шін «с?йек ??нын» т?леуді талап етеді. Б?л екі ??нны? ?р?айсысы негізгі ??нны? жартысына те? екен. С?йтіп, ?йтеке ні? ?а?арынан ?аймы??ан ?лі с?лтан толы? екі ??н т?леуге м?жб?р болады. Б?л оны? ата д?ст?р-салтына жетіктігімен бірге, ?нерлі адам?а айры?ша ??рметін к?рсетеді. Ел аузында ?йтеке айт?ан билік, шешендік с?здер, тол?аулар, баталар к?п са?тал?ан.

Биді халы? «айыр тілді ?йтеке » деп ата?ан. ?йтеке ?айтыс бол?аннан кейін Н?рата тауы ма?ын мекендеген т?рт?ара ауылдарыны? к?пшілігі Сыр бойына к?шіп кеткен. Одан тара?ан алтыншы-жетінші ?рпа?тары мен аталастары ?ызылорда, А?т?бе облыстарында, бір?атарлары ?збекстанда?ы Н?рата аулында т?рады. А?т?бе облысында?ы б?рын?ы ?араб?та? ж?не Комсомол аудандары біріктіріліп, ?азір ?йтеке ауданы аталды. ?аза?станны? ірі ?алаларында ?йтеке би аты к?шелерге берілген. Ол Ташкенттен 75 ша?ырым жердегі ?ауыншы ж?не Шыназ ауылдарыны? ма?ында жерленген.

Скачать файлообменник на выбор:

• Айтеке би реферат на казахском


• Айтеке би реферат на казахском